ท่องเที่ยวเพื่อเข้าใจเมืองไทย คู่มือเดินทางเพื่อเรียนรู้กับมูลนิธิเล็ก-ประไพ วิริยะพันธุ์ เรื่อง "ในมัณฑละแห่งศรีจนาศะ ละโว้/ ศรีเทพ/ เสมา" ความหมายของคำว่ามัณฑละ [Mandala] ที่ใช้แทนคำว่าอาณาจักร [Kingdom] โดยการอ้างอิงจากจารึกที่กล่าวถึงกลุ่มบ้านเมือง ‘ศรีจนาศะ’ โดยอาจารย์ศรีศักร วัลลิโภดม เห็นว่าทั้งละโว้ ศรีเทพ และเสมา คือบ้านเมืองในกลุ่มเมืองที่เกี่ยวข้องกันโดยผู้ปกครองต่างกินดองเป็นเครือญาติกันในยุคสมัยทวารวดีต่อเนื่องกับยุคละโว้หรือลพบุรีดำ ความเป็น “รัฐ” นั้นต่างจากความเป็น “อาณาจักร”
การวิเคราะห์รูปแบบทางการเมืองเพียงอย่างเดียวไม่สามารถระบุได้ว่าบ้านเมืองแห่งใดเป็นศูนย์กลาง แต่ต้องพิจารณาถึงการศาสนา สังคมและวัฒนธรรม โดยเฉพาะรูปแบบเฉพาะในความสัมพันธ์แบบแต่งงานหรือกินดองในกลุ่มผู้ปกครอง ที่สามารถเชื่อมบ้านเมืองต่างๆ เข้าเป็นส่วนหนึ่งของมัณฑละหรือปริมณฑลของกลุ่มบ้านเมืองรวมสมัยที่ผูกเข้าด้วยกันจากเหตุผลข้างต้น โดยที่ไม่จำเป็นต้องมีการควบคุมอย่างเบ็ดเสร็จเด็ดขาดจากศูนย์กลางของรัฐที่ใดที่หนึ่งตามรูปแบบการปกครองแบบอาณาจักรที่รวบอำนาจเข้าสู่ศูนย์กลางอย่างเข้มงวด รัฐศรีจนาศะคือปริมณฑลหรือมัณฑละของยุคสมัยที่มีอยู่ในสยามเทศะ ก่อนการเกิดขึ้นของกัมพูชาเทศะอันเป็นอาณาจักรเมืองพระนครในที่ราบลุ่มทะเลสาบเขมร และก่อนการเกิดขึ้นอย่างรวมศูนย์ของอาณาจักรอยุธยาในสมัยสมเด็จพระบรมไตรโลกนาถในที่ราบลุ่มน้ำภาคกลาง โดยมีบ้านเมืองขนาดใหญ่ที่เมืองละโว้ เมืองศรีเทพ และเมืองเสมา อันเป็นกลุ่มเมืองที่มีความสัมพันธ์ต่อกันอย่างมีพลวัตในรัฐที่ถูกเรียกว่า “ศรีจนาศะ”
ข้อมูลหนังสือ
คู่มือเดินทางเพื่อเรียนรู้ฯ เรื่อง"ในมัณฑละแห่งศรีจนาศะ ละโว้/ ศรีเทพ/ เสมา" โดยอาจารย์ศรีศักร วัลลิโภดม และวลัยลักษณ์ ทรงศิริ, กิจกรรมจัดเมื่อเดือนสิงหาคม ๒๕๖๒, หนังสือขนาด (๒๑.๐ x ๒๙.๗ ซม.) ปกกระดาษอาร์ตสี ภาพภายในขาวดำ, จำนวน ๘๑ หน้า